Obieg okrężny z sektorem rządowym

Opisaliśmy już dwa z czterech schematów obiegu okrężnego różniących się stopniem skomplikowania:

• obieg prosty
• obieg z uwzględnieniem rynków finansowych
• obieg z uwzględnieniem rynków finansowych i rządu
• obieg z uwzględnieniem rynków finansowych, rządu i zagranicy

Teraz zajmiemy się jeszcze bardziej złożonym schematem, włączając sektor publiczny (rządowy).

W pierwszym schemacie mieliśmy dwa podmioty (gospodarstwa domowe i firmy) i dwa rynki (czynników wytwórczych i produktów). Firmy kupowały od gospodarstw domowych czynniki produkcji (praca, kapitał produkcyjny, ziemia), płacąc im za nie. Produkowały i rzucały na rynek dobra i usługi konsumpcyjne, które gospodarstwa kupowały za swoje dochody. Potem następowało ponowienie cyklu.

W drugim schemacie, bardziej realistycznym, gospodarstwa odkładały część dochodów i umieszczały je na kolejnych rynkach, finansowych. Firmy pożyczały te pieniądze i za nie zgłaszały na rynkach produktów popyt na dobra inwestycyjne. A więc wydatki konsumpcyjne zostały uzupełnione o inwestycyjne.

W trzecim schemacie wprowadzamy trzeci podmiot - rząd, czyli sektor publiczny. Sektor ten odpowiada za funkcjonowanie państwa (np. policja, wojsko, administracja, wymiar sprawiedliwości, edukacja itd.), a także musi utrzymać transferami środków niepracujących już emerytów i rencistów, więc musi czerpać dochody, które te publiczne usługi i transfery sfinansują. Pobiera je z podatków, a jeśli wydatki rządowe przekraczają dochody (co jest powszechnym zjawiskiem na świecie), musi sięgnąć do rynków finansowych, zaciągając tam pożyczki rządowe (zwykle emitując obligacje rządowe, jako wiarygodne papiery wartościowe). Tak więc popyt składa się tym razem z konsumpcyjnego, inwestycyjnego i rządowego.

Jak widzimy, komplikowanie schematów o kolejne rynki (finansowe) i podmioty (rząd) nie zmienia samej istoty obiegu okrężnego w gospodarce, ale przybliża go do realiów gospodarczych.

W pierwszym wpisie pokazaliśmy, jak wygląda podstawowa zależność makroekonomiczna: PQ = Y = C. W kolejnym nieco ją rozbudowaliśmy, przyjmując równe sobie oszczędności S i inwestycje I, wskutek czego przybrała postać: PQ = Y = C+S lub PQ = Y = C+I.

W obecnym wpisie przyjmujemy, że G to wydatki rządowe, zatem podstawowa zależność makroekonomiczna: to teraz PQ = Y = C+I+G.

----

Wykres został opracowany na podstawie podręcznika Eweliny Nojszewskiej “Wprowadzenie do ekonomii” (WSiP, Warszawa 2013), z użyciem pakietu Edraw Max Professional do tworzenia diagramów.

Obieg okrężny z rynkami finansowymi

We wpisie Obieg okrężny w gospodarce powiedzieliśmy, że makroekonomia wyróżnia kilka obrazowych schematów obiegu okrężnego w gospodarce, różniących się stopniem przybliżenia do rzeczywistości, od najprostszego do najbardziej złożonego:

• obieg prosty
• obieg z uwzględnieniem rynków finansowych
• obieg z uwzględnieniem rynków finansowych i rządu
• obieg z uwzględnieniem rynków finansowych, rządu i zagranicy

W obiegu prostym przyjęliśmy, że firmy kupują od gospodarstw domowych usługi czynników produkcji (praca, kapitał produkcyjny, ziemia). Następnie, dzięki nim, produkują na rynek towary konsumpcyjne, które gospodarstwa kupują dzięki dochodom uzyskanym ze sprzedaży czynników produkcji. Obieg się zamyka, firmy mogą ponowić cykl produkcyjny.

To był najprostszy model gospodarki. Życie jest naturalnie bardziej skomplikowane i w tym miejscu przyjmiemy, że gospodarstwa domowe nie wydają wszystkich pieniędzy na konsumpcję, jak w poprzednim modelu, ale część z nich oszczędzają. Pieniądze te wpływają na trzeci rodzaj rynków, mianowicie rynki finansowe (strzałka oszczędności) - mogą to być oszczędności w bankach czy zakup papierów wartościowych firm (akcje, obligacje). Firmy sięgają po te oszczędności, pożyczając pieniądze w bankach (kredyty) lub sprzedając na rynku papiery wartościowe. Uzyskane w ten sposób fundusze inwestycyjne mogą być zużyte na wydatki inwestycyjne, jak maszyny, urządzenia, środki transportu, budynki itd.

Czym się różni ten schemat od poprzedniego?

Gospodarstwa domowe nie wydają tym razem wszystkiego na konsumpcję, lecz część swoich dochodów przeznaczają na oszczędności. Dzięki temu firmy mogą pożyczyć te pieniądze i do wydatków konsumpcyjnych gospodarstw domowych dochodzą w ten sposób wydatki inwestycyjne firm. Wszystko to jest możliwe dzięki trzeciemu rodzajowi rynków, jakim są rynki finansowe (np. banki, giełda).

Na poniższym wykresie pomijamy obecny na poprzednim wykresie obieg rzeczowy (usługi czynników produkcji, produkty), a ograniczamy się do finansowego, aby nie zaciemniać komplikującego się nieco schematu.

W poprzednim wpisie pokazaliśmy, jak wygląda podstawowa zależność makroekonomiczna: PQ = Y = C. W tym możemy odrobinę ją rozbudować, przyjmując równe sobie oszczędności S i inwestycje I. Ma ona obecnie postać: PQ = Y = C+S lub PQ = Y = C+I.

----

Wykres został opracowany na podstawie podręcznika Eweliny Nojszewskiej “Wprowadzenie do ekonomii” (WSiP, Warszawa 2013), z użyciem pakietu Edraw Max Professional do tworzenia diagramów.

Obieg okrężny w gospodarce

Zapewne większość osób nie wie, jak wygląda obieg produktów i dochodów w gospodarce. Nauka ekonomii ujmuje obieg w dość proste i intuicyjne schematy, które warto zrozumieć, gdyż stanowią najbardziej ogólny obraz gospodarki narodowej.

Makroekonomia wyróżnia kilka obrazowych schematów różniących się stopniem przybliżenia do rzeczywistości, od najprostszego do najbardziej złożonego:

• obieg prosty
• obieg z uwzględnieniem rynków finansowych
• obieg z uwzględnieniem rynków finansowych i rządu
• obieg z uwzględnieniem rynków finansowych, rządu i zagranicy

W tym miejscu pokazujemy obieg prosty, który zakłada istnienie dwóch rodzajów podmiotów - firm i gospodarstw domowych - oraz dwóch rodzajów rynków - rynków czynników wytwórczych i rynków produktów. Rynek to umowne miejsce, na którym spotyka się popyt na jakieś dobro i jego podaż.

W pierwszej kolejności zauważmy, że gospodarstwa domowe dysponują niezbędnymi czynnikami wytwórczymi, jakimi są praca, kapitał (rzeczowe środki produkcji) i ziemia (mianem ziemi określa się umownie grunty, wody, kopaliny, lasy itd.). Wszystkie te czynniki są niezbędne, aby uruchomić procesy gospodarcze. Gospodarstwa domowe (na schemacie po prawej stronie) oferują je na rynkach czynników wytwórczych (na dole), gdzie z kolei poszukują ich firmy, jako podmioty gospodarujące (na schemacie po lewej). Przekazanie czynników ilustrują zielone strzałki z napisem usługi czynników wytwórczych.

Naturalnie firmy muszą zapłacić za usługi czynników wytwórczych - jasnobrązowa strzałka z napisem płatności za usługi czynników wytwórczych prowadzi od firm na rynki czynników wytwórczych, skąd w formie dochodu narodowego (sumy dochodów za usługi czynników - płace, renty, odsetki i zyski) dociera do gospodarstw domowych.

Jak więc widać, jasnozielone strzałki ilustrują przebieg strumieni rzeczowych, natomiast jasnobrązowe - przebieg dokładnie im odpowiadających strumieni pieniężnych.

Firmy, mając już niezbędne czynniki wytwórcze, produkują towary i usługi, zgodnie z przewidywanym zapotrzebowaniem gospodarstw domowych. Wolumen tych towarów i usług, jako rzeczowy produkt narodowy (wyrażany naturalnie w pieniądzu), jest oferowany na rynkach produktów i obejmuje chleb, owoce, mięso, telewizory, ubrania, samochody, komputery i wszystko, co jest niezbędne do życia. Stamtąd, w postaci konkretnych produktów, wędruje do gospodarstw domowych, zaspokajając ich potrzeby. Ilustruje to strzałka produkty.

Naturalnie gospodarstwa domowe muszą zapłacić za te produkty - środki pieniężne pochodzą ze sprzedaży na początku cyklu czynników wytwórczych. Środki te są teraz uruchamiane i w postaci wydatków konsumpcyjnych pojawiają się na rynkach produktów, skąd wędrują do firm w postaci wydatków na produkt narodowy. Kończy to cykl gospodarczy - gospodarstwa zaspokoiły swoje potrzeby, a firmy dysponują znowu funduszami na zakup czynników wytwórczych i ponowienie cyklu wytwarzania.

Jak więc łatwo dostrzeżemy, mamy dwa odpowiadające sobie strumienie, o tej samej wielkości, ale o przeciwnych zwrotach - strumień wielkości rzeczowych (produkty, usługi czynników) i strumień wielkości pieniężnych (dochody, wydatki). To one tworzą ogólne agregaty, jakimi się posługujemy w ekonomii. To najbardziej elementarne ujęcie procesu gospodarowania, zakładające szereg uproszczeń, ale zarazem najbardziej zrozumiałe dla laika.

Ten słowny opis warto jeszcze uzupełnić prostymi formułami.

Oznaczmy fizyczną ilość wytworzonych dóbr jako Q, ich ceny jako P. Wartość wytworzonego strumienia rzeczowego to zatem iloczyn PQ (jasnozielone strzałki na górze).

Z kolei Y to dochody płynące ze sprzedaży czynników wytwórczych (jasnobrązowe strzałki na dole), a C to wydatki na dobra i usługi konsumpcyjne (jasnobrązowe strzałki na górze).

Widać z tego, że w gospodarce dwupodmiotowej (firmy, gospodarstwa domowe) zachodzi równoważność o postaci: PQ = Y = C, czyli wartość strumienia rzeczowego PQ jest równa dochodom za udostępniane czynniki produkcji Y, a zarazem wydatkom na dobra i usługi C. To podstawowa zależność makroekonomiczna w tak uproszczonym modelu gospodarki.

----

Wykres został opracowany na podstawie podręcznika Eweliny Nojszewskiej “Wprowadzenie do ekonomii” (WSiP, Warszawa 2013), z użyciem pakietu Edraw Max Professional do tworzenia diagramów.

Podstawy ekonomii - Czarny

Podstawy ekonomii

Bogusław Czarny
Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne
Liczba stron 694
Rok wydania 2011
Miejsce wydania Warszawa
Wydanie III zmienione
Oprawa miękka
adres URL

Makroekonomia - Mankiw, Taylor

Makroekonomia

Gregory N. Mankiw, Mark P. Taylor 
Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne
Liczba stron 492
Rok wydania 2009
Miejsce wydania Warszawa
Wydanie I
Oprawa miękka
tłum. Bogusław Czarny
adres URL